مقاله پژوهشی: نقش عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

به دلیل پیچیدگی‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی، اهمیت توجه به معماری سازمانی انکارناپذیر است. با توجه به فراگیر بودن معماری سازمانی در قیاس با سازمان‌دهی، توجه به کلیه عوامل و ابعاد مؤثر در آن رمز تدوین موفق الگوی معماری است که حاصل آن سازمانی پویا، منعطف و کارآمد باشد. یکی از این حوزه‌ها، محیط‌شناسی است که بعد عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در آن قابل‌بررسی است. هدف اصلی این مقاله تبیین نقش عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در تدوین الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و از روش کمی برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده کرده است تا میزان تأثیر متغیر مستقل یعنی «عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک» را بر متغیر وابسته یعنی «الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح» به دست آورد. برای مطالعه پیشینه پژوهش و ادبیات مرتبط با آن، از اسناد و کتب و مقالات مرتبط با موضوع موجود در آرشیو‌ها و کتابخانه‌های در دسترس و پایگاه‌های اینترنتی معتبر بهره گرفته‌شده است. جامعه آماری متشکل از خبرگان و صاحب‌نظران حوزه نظامی و دفاعی و معماری با تجارب ارزنده در مشاغل راهبردی می‌باشد که تعداد 41 نفر به‌عنوان جامعه آماری به طریق تمام شمار تعیین گردیده‌اند. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک در تهیه الگوی راهبردی معماری نیروهای مسلح به میزان بالایی مؤثرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Geopolitical and Geostrategic Elements in the Strategic Pattern for the Architecture of the IRI Armed Forces

نویسندگان [English]

  • H Ghazi 1
  • R KhorashadizadehM 2
  • I Faraji 1
  • H Khazaeel 1
1 Ph.D. student of Strategic Defense Sciences, National Defense University
2 Assistant Professor and Board Member of the Higher National Defense University
چکیده [English]

Organizational complexities, have made the importance of organizational architecture undeniable. Because of the comprehensiveness of organizational architecture in contrast to organizational structuring, successful formulation of a strategic architecture pattern which results in a dynamic and efficient organization, relies on considering all the effective elements and dimensions. One important domain here is the geopolitical and geostrategic elements whchi can be studied as an environmental factor. The main aim of this paper is to explain the role of geopolitical and geostrategic elements in the strategic pattern for the architecture of the IRI Armed Forces. The present research is of applied type done in a quantitative manner to measure the effect of the independant vaiable - geopolitical and geostrategic elements – on the depandant variable - strategic pattern for the architecture. The research literature is obtained from books, articles, reports and papers accessible in the archives of libraries and creditable internet sites. The statistical population is made of 41 experenced experts in the military, defense and architecture field. The results of the research indicate that geopolitical and geostrategic elements are extensively effective in the formulation of the strategic pattern for the architecture of the IRI Armed Forces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • architecture
  • strategic pattern
  • geopolitics and geostrategy
  • armed forces
فهرست منابع
-    امام خمینی (رحمت ا... علیه)، " صحیفه نور"، جلد 21
الف- منابع فارسی
- کتب‌:
-  الوانی، سید مهدی (1384)، " تصمیم­گیری و تعیین خط­مشی دولتی"، انتشارات سمت، تهران
-  الهی، همایون (1368)، " خلیج‌فارس و مسائل آن"، قومس، تهران
-  ایکاف، راسل (1375)، " برنامه­ریزی تعاملی"، ترجمه سهراب خلیلی شورینی، کتاب ماد، تهران
-  آلاسدایر، درایسدل؛ جرالد، اچ. بلیک (1370)، " جغرافیای سیاسی غرب آسیا و شمال آفریقا"، ددفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل، تهران
-  باربور، ایان (1362)، " علم و دین"، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران
-  بختیاری، محمد (1385)، " جغرافیای نظامی ایران"، آجا، تهران
-  بریجانیان، ماری؛ رئیسی، طیبه­بیگم (1373)، " فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی"، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران
-  پیشگاه­هادیان، حمید (1389)، " تحول سیاست دفاعی امنیتی ایالات‌متحده پس از 11 سپتامبر"، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران
-  جعفری نیا، عباس (1388)، " عراق"، انتشارات مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی، تهران
-  حافظ نیا، محمدرضا (1390)، " اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک"، انتشارات پاپلی، مشهد
-  حسن بیگی، ابراهیم (1390)، " مدیریت راهبردی"، انتشارات سمت، تهران
-  خسروی­وشمگیر، حسن (1388)، " آسیب‌شناسی تحولات ساختار جمعیت در ایران"، مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، تهران
-  درایسدل، الاسدیر (1369)، " جغرافیای سیاسی غرب آسیا [آسیای غربی] و شمال آفریقا"، دفتر مطالعات
-  درایسدل، آ؛ جی، اچ، بلیک (1386)، " جغرافیای سیاسی آسیای جنوب غربی و شمال آفریقا"، ترجمه دره میرحیدر، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی
-  دلاور، علی (1383)، " روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی"، نشر ویرایش، تهران
-  ربیعی، ربیع (1362)، "جغرافیای مفصل ایران"، جلد اول، اقبال، تهران
-  رستمی، علی‌اکبر (1382)، " نقش غرب در رقابت تسلیحاتی منطقه خلیج‌فارس"، مرکز مطالعات سیاسی و تحقیقات دفاعی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سایه‌روشن، چاپ اول، تهران
-  روشه، گای (1379)، " کنش اجتماعی"، ترجمه هما زنجانی­زاده، انتشارات دانشگاه فردوسی، مشهد
-  رهنورد، فرج اله؛ داودی، احسان (1387)، " ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺷﺮﻛﺖ‌ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺑﻌﻪ ﭘﺘﺮﻭﺷﻴﻤﻲ و گاز"، فصلنامه دانش مدیریت، شماره 71
-  شهلایی، ناصر؛ ولی‌وند زمانی، حسین (1396)، " نظریه‌های راهبردی"، انتشارات دافوس آجا، تهران
-  شیرودی، مرتضی (1383)، " مسائل منطقه­ای ایران"، نشر تحسین، قم
-  صفوی، سید یحیی (1380)، " مقدمه‌ای بر جغرافیای نظامی ایران"، جلد سوم، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران
-  صفوی، سیدیحیی (1381)، " مقدمه‌ای بر جغرافیای نظامی ایران"،جلد اول، چاپ دوم، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران
-  صمدی­اوانسر، عسگر (1384)، " ‏مقدمه­ایبرمعماریسازمانی (ویژه مدیران)"، چاپ اول، دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی، تهران
-  عزتی، عزت‌اله (1378)، " جغرافیای سیاسی جهان اسلام"، واحد تدوین کتب درسی، قم
-  عزتی، عزت‌اله (1387)، " ژئوپلیتیک"، انتشارات سمت، تهران
-  عزتی، عزت‌اله (1390)، " ژئوپلیتیک"، انتشارات سمت، تهران
-  عزتی، عزت‌اله (1392)، " ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم"، انتشارات سمت، تهران
-  گلستانه، رسول (1385)، " مبانی نظری تدوین الگوی تسلیحاتی"، مرکز تحقیقات راهبردی ستاد کل نیروهای مسلح، تهران
-  مجتهد‌زاده، پیروز (1379)، " خلیج‌فارس کشورها و مرزها"، انتشارات عطائی، تهران
-  مجتهد‌زاده، پیروز (1389)، " کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج‌فارس"، ترجمه حمید‌رضا ملک‌محمد‌نوری، چاپ هفتم، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، تهران
-  هومن، حیدرعلی (1386)، " شناخت روش علمی در علوم رفتاری"، انتشارات سمت، تهران
- رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها:
-  باریکانی، مریم (1388)، " ارائه مدلی برای انتخاب چارچوب و سبک معماری سازمانی بر مبنای ابعاد سازمان"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس
-  بوالحسنی، خسرو (1392)، رساله دکتری، " بررسی ژئوپلیتیک ترکیه و تأثیر آن در تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه عالی دفاع ملی
-  حمیصی، مرتضی (1391)، رساله دکتری، " الگوی راهبردی تأسیس و توسعه سازمان‌های مردم­نهاد ایرانی با تأکید بر منافع امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-  خیامی، سید رئوف (1388)، " ارزیابی و تحلیل معماری سازمانی"، پروژه تحقیقاتی دانشگاه شیراز
-  نادی، حمیدرضا (1392)، رساله دکتری، " ارائه الگوی راهبردی حفاظت اطلاعات ملی جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-  مقالات:
-  اسلامی، وحید؛ شاهلو، کرم (1388)، " مفاهیم و فرآیند معماری سازمانی"، دوماهنامه مدیریت، سال بیستم، شماره 148 - 147
-  محمودزاده، ابراهیم؛ قاضی، حسن؛ قوچانی، محمدمهدی (1396)، " نقش و جایگاه توسعه فناوری در بعد نظامی قدرت ملی"، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات دفاعی راهبردی، سال پانزدهم، شماره 67
-  محمودی، جعفر؛ موسی‌خانی، محمد؛ بیریایی، هانیه­سادات (1388)، " ارائه چارچوبی برای ارزیابی بلوغ سازمانی"، نشریه مدیریت فناوری اطلاعات، دوره یکم، شماره 3
-  مرآتی، احسان (1391)، " تدوین و توسعه چارچوب‌های معماری سازمان‌های دفاعی"، مجله سیاست‌ دفاعی، سال بیستم، شماره 79
-  مین­کئون، یونگ؛ سون، مای؛ لونگ­کی، هیونگ (2012)، " طراحی و پیاده‌سازی هستی‌شناسی چارچوب معماری در حوزه نظامی"، نشریه بین‌المللی کنترل و اتوماسیون، سال پنجم، شماره 2، کره جنوبی
-  نادری­خورشیدی، علیرضا (1391)، " معماری سازمانی زمینه‌ساز استقرار و توسعه معماری اطلاعات در دستگاه‌های دفاعی و اجرایی کشور"، مجله سیاست دفاعی، شماره 79
ب- منابع انگلیسی
-         Bernard, Scott A. (2012). An Introduction ot Enterprise Architecture. Third Edition. USA: AuthorHouse.
-         Minoli, Daniel. (2008). Enterprise Architecture A to Z: Frameworks, Business Process Modeling, SOA, and Infrastructure Technology. USA: CRC Press
-         Ranky, Paul G. (2015). An Integrated Architecture, Methods and Some Tools for
Enhancing Sustainable Enterprises and Systems. Available online http:// www.mdpi.com/journal/systems
-         Fang, Zhemei. DeLaurentis, Daniel & Davendralingam, Navindran. (2013). An Approach to Facilitate Decision Making on Architecture Evaluation Strategies. Conference on Systems Engineering Research (CSER’ 13). USA
-   Esmaeil Zadeh, Mohammad. Miller, Gary. & Lewis, Edward. (2012). Reinterpreting the TOGAF Enterprise Architecture Principles Using a Cybernetic Lens. Journal of Enterprise Architecture. Volume 8, Number 2. Association of Enterprise Architectur
ج- سایت
امام خامنه‌ای‌(مد‌ظله‌العالی)، مجموعه بیانات (نخستین نشست اندیشه‏هاى راهبردى با موضوع الگوى اسلامى ایرانى پیشرفت، 28/9/89)، قابل‌دسترس در:                                       www.khamenei.ir-