فرصت‌ها و قوت‌های ژئوپلیتیکی موثردرتدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در قبال عربستان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 دانشجوی رشته سیاست دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

عربستان سعودی به‌عنوان یک بازیگر مؤثر در تحولات منطقه‌ای با ظرفیت‌های منحصر به فرد ژئوپلیتیکی تلاش می‌نماید نقش پررنگ‌تری را در تحولات آسیای جنوب غربی داشته باشد. از آنجایی که عوامل ژئوپلیتیکی پایه‌ای برای اتخاذ سیاست‌های مناسب برای تدوین راهبرد‌های دفاعی است، لذا هدف اصلی در این پژوهش «تعیین فرصت‌ها و قوت‌های ژئوپلیتیکی مؤثر در تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در قبا‌ل عربستان»، است که ضمن استفاده از  روش توصیفی، تحلیلی به‌صورت کاربردی، پرسشنامه‌هایی در دو مرحله تنظیم و به جامعه آماری 47 نفری (به صورت تمام شمار) ارائه و با استفاده از نرم‌افزار SPSS اقدام به پردازش داده‌ها شده است. در تحلیل آماری از جداول توزیع فراوانی، آزمون تی استیودنت یک نمونه‌ای وآزمون میانگین‌ها بهره گرفته شده و بر همین مبنا 66 عامل ژئوپلیتیکی در ابعاد شش‌گانه، طبیعی، انسانی، اقتصادی، سیاسی داخلی‌، سیاسی بین‌المللی و نظامی، تعیین که بر همین اساس مهم‌ترین فرصت‌ها عبارتند از: نقش روابط عربستان با روسیه، وجود شیعیان معارض با دولت عربستان در این کشور، وابستگی عربستان به تنگه هرمز، کانال سوئز و باب‌المندب است و مهم‌ترین قوت‌ها نیز بومی‌سازی صنعت دفاعی ایران، کنترل تنگه هرمز توسط جمهوری اسلامی ایران در مواقع نیاز می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Islamic Republic of Iran's Defensive Strategy in the Face of Saudi Arabia: Geopolitical Opportunities and Strengths

نویسندگان [English]

  • Kh Bolhasani 1
  • M.R Kamali 2
1 Assistant Professor of Strategic Defense Sciences, Higher National Defense University
2 Student of Strategic Defense Policy at Higher National Defense University
چکیده [English]

Saudi Arabia, possessing exclusive capacities, seeks to play a more effective role in the upheavals of west-south Asia as an effective actor in regional developments. As the geopolitical factors are assumed as a base for adopting appropriate strategies in development of defensive strategies, this study aims to define geopolitical opportunities and strengths effective in development of the IRI's defensive strategy towards Saudi Arabia. To do so, it uses analytical-descriptive method in an applied manner and draws up questionnaire in two phases and delivers them to the population and then processes the data with SPSS. To analyse the data, it exploits the Frequency Table, T-Student and Compare Means in such a way that 66 geopolitical factors are developed in six dimensions including environment, human-power, economy, home policy, and international and military policy. Accordingly, the overriding opportunities in this field include Russia-Arabia relations, the resident Shiite opposite to Saudi Arabia, the dependence of Saudi Arabia on the Strait of Hurmoz, Suez Canal and Bab-el-Mandeb Strait. On the other side, the overriding strengths are the indigenization of   Iran's defense industries and the Iran's control over the Strait of Hurmoz, if need be.     

کلیدواژه‌ها [English]

  • geopolitics
  • geopolitical factors
  • defensive strategy
  • Saudi Arabia
فهرست منابع
الف- منابع فارسی
-      قرآن کریم، (1391)،ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
-      قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، (1392)
-      احمدی،حمید،(1386)، "روابط ایران وعربستان در سده بیستم"، مرکز اسناد وتاریخ دیپلماسی،تهران،چاپ اول
-      ازغندی، علیرضا، آقا علیخانی، مهدی، (1392)، "بررسی عوامل منطقه‌ای واگرایی در روابط ایران و عربستان"، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 43، شماره 2
-      ازغندی، علیرضا، روشندل، جلیل، (1381)، "مسائل نظامی و استراتژیک معاصر"، تهران، انتشارات سمت
-      آقایی، سید داود، (1368)،"‌سیاست و حکومت در عربستان سعودی"، تهران، کتاب‌سیاسی
-      ا‌لهی، همایون، (1380) "خلیج فارس و مسائل آن"، تهران، انتشارات قومس
-      ایزدی، حسن، دبیری، علی‌اکبر،(1391)، "ارزیابی فرصت‌ها و چالش‌های ژئوپلیتیکی جوامع شیعی درجهان اسلام باتأکیدبرایران"، مجموعه مقالات همایش ژئوپلیتیک شیعه
-      بدیعی،ربیع،(1376)،"جغرافیای مفصل ایران"،تهران،اقبال
-      بوالحسنی، خسرو، (1392)، رساله دکتری، "بررسی ژئوپلیتیک ترکیه و تأثیر آن در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ا" ، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملّی
-      جعفری ولدانی، اصغر، (1374)، "تحولات مرزها و نقش ژئوپلیتیک آن در خلیج فارس"، تهران، قومس
-      جمشیدی،‌محمد‌حسین،(1384)، "مبانی و تاریخ اندیشه نظامی در جهان"،‌تهران، دافوس سپاه
-      جمیل، مراد، (1383)، "شورای همکاری پس از جنگ عراق"، مجموعه مقالات چهاردهمین همایش خلیج فارس، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه
-      چگینی،حسن،(1384)، "نظام مدیریت استراتژیک دفاعی"، جلد اول،تهران،نشر آجا
-      حافظ نیا، محمد رضا(1385)، " مقدمه‌‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی " ، انتشارات سمت، تهران
-      حافظ‌نیا، محمدرضا، (1388)، "مبانی ژئوپلیتیکی نقش‌آفرینی ایران در خلیج فارس"، مجموعه مقالات چهاردمین همایش خلیج فارس، تهران، مؤسسه جغرافیایی
-      حافظ‌نیا، محمدرضا، (1388)، "مبانی ژئوپلیتیکی نقش‌آفرینی ایران در خلیج فارس"، مجموعه مقالات چهاردمین همایش خلیج فارس، تهران، مؤسسه جغرافیایی
-      حافظ‌نیا، محمدرضا،(1385)، "اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک"، ‌مشهد، انتشارات پاپلی
-      خلیلی، حسین،(1390) "امنیت در خلیج فارس (اولویت‌ها و راهکارها)"، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملّی
-      رشید، غلامعلی. (1389). جزوه درسی عوامل ژئوپلیتیک. دانشگاه عالی دفاع ملی. تهران
-      ژئاروید اتوتایل، سمیمون دالی، پاول روتلج، (1380)،‌"اندیشه‌های ژئوپلیتیک در قرن بیستم"،‌ترجمه محمدرضا حافظ‌نیا و هاشم نصیری،‌تهران، وزارت امور خارجه
-      صفوی، سیدیحیی، (1393)، "جهان اسلام، شمال آفریقا و جنوب غرب آسیا"، تهران، چاپ اول، مؤسسه انتشارات امیرکبیر
-      فصلنامه سیاست،(1389)، )،"روابط جمهوری اسلامی ایران وعربستان سعودی، چالش­های بنیادین وامکانات پیش رو"،دانشکده حقوق وعلوم سیاسی،دوره40،تهران
-      کاظمی، علی‌اصغر،(1378)، "روابط بین‌الملل در تئوری و عمل"،چاپ سوم،‌تهران، نشر قومس
-      کالینز، جان ام،(1373)، "استراتژی بزرگ"، ترجمة کورش بایندر، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول
-      کریمی‌پور، یدالله، (1375)، "ژئوپلیتیک، جزوه‌ی درسی"، تهران، دانشکدة فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران
-      مجتهد‌زاده، پیروز، (1380)، "امنیت ومسایل سرزمینی در خلیج فارس"،تهران،وزارت امور خارجه
-      میرحیدر، دره، (1369)، "اهمیت ژئوپلیتیکی خلیج فارس"، مجله سیاست خارجی، سال چهارم، بهار و تابستان
-      نصیری، عبدالله، (1387)، "آشنایی با عربستان" ، چاپ دوم، تهران، مرکز تحقیقات حج
-      نوروزی، محمد‌تقی(1385)، "فرهنگ دفاعی-امنیتی"، تهران، نشر سینا
-      واعظی، محمود،(1388)،"ایران واعراب"،چاپ اول،تهران،پژوهشکده تحقیقات استراتژیک
-      والی من، نیکولاس، (1389)، مترجمین، نیازی، محسن، صلابت، مصطفی، بهادرانی، فریدون،"روش های تحقیق در علوم اجتماعی"،چاپ دوم ،انتشارات سخنوران
 
ب- منابع خارجی
-   Heydarian, Richard Javad(August 6, 2010), Iran-Saudi Relations: Rising Tensions and Growing Revalry, Foreing Policy In Focus, at: http://www.fpif.org/artictes/iran-saudi relations risimg tensions and growing rivalry
-        Kostiner, Joseph (2009) ,Conflict and Cooperation in The Gulf Region,VS Verlag Sozialwissenschaften.
-        Osgood, Robert,(1992), NATO: The Entangling Alliance
-        WWW. World bank .org. Saudi Arabia ,Countries and Economies,Dec 12,2012
-        MILITARY BALANCE, Saudi Arabia,2014,press statement. WWW.iiss.Org/ MILITARY BALANCE/