تأثیر عوامل سیاسی ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ دکتری مدیریت راهبردی نظامی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 استادیار و عضو هئیت علمی دانشگاه امام حسین(ع)

چکیده

منطقه ژئوپلیتیک دریای خزر به‌علت فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و جایگزین شدن چهار کشور تازه استقلال یافته به‌جای آن دچار تحولات عظیمی گردید. در این تحقیق با‌عنوان «‌تأثیر عوامل سیاسی ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران» سعی شده است این تحولات را از دریچه عامل سیاسی ژئوپلیتیک بر تدوین راهبرد دفاعی کشور بررسی نماید. لذا با بهره‌گیری از روش توصیفی، تحلیلی و به صورت کاربردی پس از انجام مطالعات نظری و محیط شناسی کشورهای منطقة دریای خزر تلاش گردیده است عوامل سیاسی ژئوپلیتیک مرتبط و موثر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران شناسایی و در ادامه ضمن مشاوره با برخی از افراد خبره و صاحب‌نظر مرتبط با موضوع و اخذ نظرات آنان، با استفاده از مدل تحلیلی تحقیق، پرسشنامه‌ای تنظیم و طراحی گردید، این پرسشنامه در جامعه آماری 49 نفری به صورت تمام شمار توزیع و پس از اخذ نظر جامعه آماری با استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های آماری، تجزیه و تحلیل شده و در ادامه به‌جمع‌بندی و ارزیابی سئوالات تحقیق پرداخته شده ‌است. در نهایت در قسمت نتیجه‌گیری در پاسخ به سؤالات تحقیق، عوامل سیاسی ژئوپلیتیک ‌کشورهای ساحلی دریای خزر مرتبط با مسائل دفاعی در دو بعد جداگانه عامل سیاسی داخلی و بین‌المللی بررسی و مهم‌ترین بسترهای فرصت‌آفرین و بسترهای تهدیدزای و همچنین مهم‌ترین قوت و ضعف این عامل که در تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران مؤثر می‌باشند؛ در قالب 16 عامل ژئوپلیتیک تعیین گردیدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The impact of political factors 0f the geopolitics of the Caspian Sea, on Iran's defense strategy

نویسندگان [English]

  • A.A Beik Bilandī 1
  • F Noozari 2
1 Graduated Ph.D., Strategic Military Management, National Defense University
2 Assistant Professor and Faculty Member of Imam Hussein University
چکیده [English]

The study entitled "The impact of political factors on the geopolitics of the Caspian Sea, Iran's defense strategy ." Using descriptive, analytical and applied to the face After conducting theoretical studies and ecology of the Caspian Sea countries And related geopolitical factors affecting political attempt to identify Iran 's defense strategy And then, in consultation with some experts and relevant authorities and obtain their views Using analytical models, and were designed questionnaire The questionnaire was distributed in the population of 49 people in full and after obtaining the opinion of population using techniques and statistical methods, analysis And continue to Conclusions and evaluation of research questions to be explored.
Finally, at the conclusion of the answers to the survey questions, political factors geopolitics of the Caspian countries from two different aspects of defense-related domestic and international reviews And most important Substrate opportunity and substrates threatening as well as the most important factor in determining the strengths and weaknesses of the Islamic Republic of Iran are effective defensive strategy ; Geopolitical factors were determined in 16

فهرست منابع
- احمدی‌پور و همکاران، (1389)، "ژئوپلیتیک دریای خزر"، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- الیکر، اولگا، (1382)" گسل­های منازعه در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی" ترجمه: محمود رضا گلشن پژوه، عباس کاردان و حسن سعید کلاهی، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی ابرار معاصر.
- ایگور، س. زون، (1385)، "توهمات و واقعیات"، مترجم: شمسی فولاد آبادی، علی ساری، مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر.
- بیژنی، مهدی، (1381)، "خزر و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران" ،تهران: انتشارات سایه روشن.
- ترابی، شهرام، (1380)، "مشابهت ها و مغایرت ها در مواضع کشورهای ساحلی خزر" ،فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 35.
- تقوی اصل، سید عطا، (1387)، "ژئوپلیتیک جدید ایران از قزاقستان تا گرجستان" ،چاپ سوم، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه ج.ا.ا.
- جودت، بهجت، (1389)، "ژپوپلتیک دریای خزر" ،ترجمه: ناصر تیموری، انتشارات وزارت خارجه.
- حافظ‌نیا، محمدرضا،(1385)، "اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک" ‌،مشهد، انتشارات پاپلی.
- صابری، افشین، (1388)، "نظامی‌گری کشورهای حاشیه دریای خزر و امنیت اقتصادی جمهوری اسلامی ایران" ، معاونت پژوهش دانشگاه فارابی.
- صفری، مهدی، (1383)، "دریای مازندران، چالش پنج کشور" ، خبرگزاری فارس، 10 فروردین.
- قاسمی، حاکم و زهرا ناظری، (1390)، "تحولات ژئوپلیتیک در حوزه دریای خزر و تغییر نقش قدرتهای بزرگ در این متطقه"، تهران: فصلنامه ژئوپلیتیک ، سال هفتم، شماره سوم.
- کوزه­گر کالجی، ولی، (1391)، "تعاملی نظری بر پویش ملی­گرایی قومی در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی" ، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 75، پاییز.
- گروه مطالعاتی امنیت، (1387)، "تهدیدات قدرت ملی شاخص‎ها و ابعاد"، تهران، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
- ممتاز، جمشید، (1381)، "دریای خزر و تحولات حقوقی آن" ،تهران: بولتن مرکز مطالعات عالی بین‌المللی، سال دوم، شماره سوم، اردیبهشت ماه.
- میر فخرایی، سیدحسن، (1383)، "رژیم حقوقی دریای خزراز واگرایی تا همگرایی" ،مجله پژوهشی حقوق و سیاست، شماره 10، بهار.
- محمدی, علی، (1392)، "روبط ایران با آذربایجان" ، فصل­نامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 46.
- نوذری، فضل‌اله، (1391)، رساله دکتری " تعیین عوامل ژئوپلیتیک حوزه دریای عمان و تأثیر آن بر تدوین راهبرد دفاعی – امنیتی جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه عالی دفاع ملی.
نوذری، فضل اله، (1392)، جزوه درسی " مدیریت راهبردی صحنه جنگ" تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع.
- واعظی، محمود، (1387)، "ژئوپلیتیک بحران در آسیای مرکزی و قفقاز"،تهران: انتشارات وزارت امور خارجه ج.ا.ا.
- ولی­محمدی، محمد، (1390)، "از کاسپین تا خزر، شناخت محیط زیست، نفت و حقوق بین الملل" ،تهران: انتشارات سبزآرنگ.
مصاحبه­ها
- مصاحبه با سردار سرلشکر پاسدار دکتر مصطفی ایزدی (شاغل در ستاد کل نیروهای مسلح ج.ا.ا.)، (28/09/1394)، موضوع مصاحبه، تاثیرات عوامل سیاسی ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ا.
- مصاحبه با امیر سرتیپ دکتر عبدالعلی پورشاسب (شاغل در ستاد کل نیروهای مسلح ج.ا.ا.، (22/08/94)، موضوع مصاحبه، تاثیرات عوامل سیاسی ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ا.
- مصاحبه با امیر دریادار دکتر سجاد کوچکی (فرمانده اسبق نیروی دریای ارتش ج.ا.ا.)، (15/09/94)،
- مصاحبه با سردار سرتیپ پاسدار مجید میراحمدی (شاغل در ستاد کل نیروهای مسلح ج.ا.ا.)، (15/08/94)، موضوع مصاحبه، تاثیرات عوامل سیاسی ژئوپلیتیک دریای خزر بر امنیت ج.ا.ا.
- مصاحبه با جناب آقای منوچهر متکی (وزیر اسبق امورخارجه ج.ا.ا.)، (25/12/1393)، موضوع مصاحبه، تاثیرات عوامل سیاسی ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ا.
- مصاحبه با جناب آقای دکتر علی اصولی (مدیرکل اسبق شرکت نفت ج.ا.ا. در دریای خزر)، (20/11/93)،
موضوع مصاحبه، تاثیرات رژیم حقوقی دریای خزر بر تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ا.
- مصاحبه با جناب آقای مجید صمدزاده صابر(رئیس دبیرخانه دریای خزر در در وزارت امورخارجه ج.ا.ا.)، (14/11/93)، موضوع مصاحبه، تاثیرات رژیم حقوقی دریای خزر بر تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ا.