مقاله پژوهشی: عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر همگرایی امنیت جمعی در منطقه خلیج‌فارس

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار علوم دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

4 استادیار گروه جغرافیای سیاسی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی

چکیده

خلیج‌فارس منطقه‌ای است راهبردی که اجزای تشکیل‌دهنده آن به‌طور لاینفک به یکدیگر وابسته‌اند و هر حرکتی که در یکی از واحدهای آن پدید آید در نقطه‌ی دیگری از منطقه منعکس می‌گردد. به‌منظور حفظ وحدت منطقه الزامی است که یک همکاری همه‌جانبه و منسجم توسط اعضای تشکیل‌دهنده آن صورت پذیرد و این مهم در سایه همکاری و همیاری میسر است. در چارچوب همگرایی است که کشورهای منطقه قادر خواهند بود منافع خود را آن‌طور که مشخص کرده‌اند، دنبال نمایند بدون اینکه ارزش‌های دولت‌های دیگر منطقه مورد تهدید قرار دهند و یا از اهمیت آن بکاهند. هدف از این پژوهش شناسایی عوامل ژئوپلیتیک همگرای مؤثر بر امنیت جمعی منطقه خلیج‌فارس بوده و روش تحقیق با استفاده از روش دلفی کلاسیک و در قالب رویکرد نظریه‌های همگرایی می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل 35 نفر کارشناس و خبره در حوزه ژئوپلیتیک، امنیت و روابط بین‌الملل بوده که در ابتدا برای به دست آوردن اجماع در مورد مؤلفه‌های ژئوپلیتیکی همگرا، طی سه مرحله مؤلفه‌ها موردبررسی و نهایتاً 34 مؤلفه مورد اجماع قرار گرفت. طبق یافته‌های تحقیق مهم‌ترین مؤلفه‌های ژئوپلیتیکی که مؤثر بر همگرایی امنیت جمعی در منطقه خلیج‌فارس بوده و بالاترین تأثیر را دارد عبارت‌اند از: پیروی اکثریت مردم منطقه از دین مبین اسلام به‌عنوان عامل پایدار و انسجام بخش، هم‌جواری و پیوستگی جغرافیایی کشورهای منطقه، وجود ذخایر مناسب فسیلی و معدنی در کشورهای منطقه و وابستگی اقتصاد این کشورها به درآمدهای نفتی، تشکیل و تقویت کمیته مشترک کشورهای ساحلی برای امور زیست‌محیطی، ارتباط کشورهای منطقه خلیج‌فارس با حوزه‌های ژئوپلیتیکی مهم منطقه غرب آسیا، عضویت اغلب کشورها در شورای همکاری خلیج‌فارس.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geopolitical factors affecting the convergence of collective security in the Persian Gulf region

نویسندگان [English]

  • A Fatemi nasab 1
  • M.R Hafezniya 2
  • M.R Kamali 3
  • H rabiee 4
1 PhD in Strategic Defense Sciences, Higher National Defense University
2 Professor of Political Geography, Tarbiat Modares University
3 Assistant Professor of Strategic Defense Sciences, Higher National Defense University
4 Assistant Professor of Political Geography and Member of the Faculty of Kharazmi University
چکیده [English]

The Persian Gulf is a strategic region whose components are inextricably linked to each other. And every movement that occurs in one of its units is reflected in another part of the region. In order to maintain the unity of the region, it is necessary that a comprehensive and coherent cooperation be made by its constituent members And this is possible in the shadow of cooperation and collaboration. It is in the context of convergence that the countries of the region will be able to pursue their interests as they have defined Without threatening or diminishing the values of the governments of other regions. The purpose of this study is to identify convergent geopolitical factors affecting the collective security of the Persian Gulf region. The research method is using the classical Delphi method and in the form of convergence theories approach. The statistical population of this study includes 35 experts in the field of geopolitics, security and international relations Initially to reach a consensus on convergent geopolitical components During three stages, the components were examined and finally 34 components were agreed upon as follows The majority of the people of the region follow the religion of Islam as a stable and unifying factor, Proximity and geographical continuity of countries in the region, Existence of suitable fossil and mineral reserves in the countries of the region and the dependence of their economies on oil revenues, Establish and strengthen the Joint Committee of Coastal Countries for Environmental Affairs, The relationship between the countries of the Persian Gulf region and the important geopolitical areas of the West Asian region, Membership of most countries in the Gulf Cooperation Council.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Convergent factors
  • Geopolitical factors
  • Region
  • Security
  • Persian Gulf
  • Collective security
فهرست منابع
- احمدی پور، زهرا؛ قادری حاجت، مصطفی و مختاری هشی، حسین (1389)، "تحلیل ژئوپلیتیکی فرصت‌ها و چالش‌های همگرایی در منطقه غرب آسیا"، دو فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، شماره اول
- احمدی پور، زهرا و قادری حاجت، مصطفی (1389)، "تبیین ژئوپلیتیکی شکل‌گیری سازمان‌های منطقه‌ای آسیای مرکزی و خزر با محوریت ایران"، مجموعه مقالات دومین همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی، مشهد، دانشگاه فردوسی
-آشوری، داریوش (1385)، "دانشنامه سیاسی"، تهران، نشر مروارید
- بیک بیلندی، علی‌اصغر (1395)، "تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران"، رساله دکتری، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی
- بیک بیلندی، علی‌اصغر (1395)، "تأثیر عوامل ژئوپلیتیک سیاسی حوزه دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشکده دفاع ملی، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره 65
- جمالی، حسین (1385)، "تاریخ و اصول روابط بین‌المللی"، چاپ پنجم، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی
- جوادی ارجمند، محمدجعفر (1394)، "دیپلماسی عمومی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روابط با کشورهای حوزه خلیج‌فارس"، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال دوازدهم، شماره 41، صص 28-9
- حافظ نیا، محمدرضا؛ رشید، غلامعلی؛ پرهیزکار، اکبر و افشردی، محمدحسین (1386)، "الگوی نظری طراحی راهبرد دفاعی مبتنی بر عوامل ژئوپلیتیکی"، فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، شمارۀ دوم
- حافظ نیا، محمدرضا (1381)، "جغرافیای سیاسی ایران"، تهران، سمت
- حافظ نیا، محمدرضا (1390)، "اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک"، مشهد، انتشارات پاپلی
- روشنی، رضا (1397)، "تحلیل ژئوپلیتیک روابط ایران با چین و تأثیر آن بر راهبردهای دفاعی ج.ا.ایران"، رساله دکتری، دانشگاه عالی دفاع ملی
- زمانی، ابوالفضل و زمانی، محسن (1396)، "واکاوی عوامل و زمینه‌های همگرایی در منطقه ژئوپلیتیکی خلیج‌فارس"، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج‌فارس، شماره 12
- سازمند، بهاره و جوکار، مهدی (1395)، "مجموعه امنیتی منطقه‌ای، پویش‌ها و الگوهای روابط کشورهای حوزه خلیج‌فارس"، فصلنامه علمی پژوهشی ژئوپلیتیک، تابستان، شماره 42
- سیف زاده، سیف زاده، حسین (1384)، "نظریه­ها و تئوری­های مختلف در روابط بین­المللی؛ مناسبات و کارآمدی"، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه
- شاملو، رضا و فرجی راد، عبدالرضا (1399)، "واکاوی علائق مشترک و چالش­های ژئوپلیتیکی مؤثر بر روابط جمهوری اسلامی ایران و کشورهای جنوب خلیج­فارس"، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره 82، زمستان، صص 428 - 403
- عباسپورباغابری، عباس و خوجوئی راوری، محمدحسن (1394)، "بررسی امکان‌سنجی ایجاد همگرایی امنیتی در حوزه‌ ژئوپلیتیک خلیج‌فارس از منظر رئالیسم ساختاری"، فصلنامه سیاست دفاعی، تابستان شماره 91
 - عبداله خانی، علی (1389)، "نظریه‌های امنیت"، تهران، مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر
- فرجی‌راد، عبدالرضا و هاشمی، سید مصطفی (1394)، "نقش نظام‌های سیاسی نامتجانس حوزه خلیج‌فارس در بی‌ثبات‌سازی امنیت منطقه"، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 82
- قوام، سید عبدالعلی (1384)، "روابط بین‌الملل: نظریه‌ها و رویکردها"، تهران، انتشارات سمت
- قوام، عبدالعلی (1380)، "اصول سیاست خارجی و روابط بین‌الملل"، تهران، انتشارات سمت
--  کمالی، محمدرضا (1394)، "نقش عوامل ژئوپلیتیک کشور عربستان در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران"، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی
- مرادیان، محسن (1396)، "مبانی نظری امنیت"، تهران، دانشکده علوم و فنون فارابی
- مشیرزاده، حمیرا (1386)، "تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل"، تهران، انتشارات سمت
- یاری، احسان و عبدعلی پور، وحید (1395)، "تحلیل چرایی ناکامی کشورهای عربی منطقه خلیج‌فارس در حل‌وفصل اختلافات ارضی و مرزی فی‌مابین"، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، پاییز، دوره 26، شماره 103