مقاله پژوهشی: نقش عوامل ژئوپلیتیکی نظامی بر راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدات آمریکا و تکفیری‌ها از مبدأ سرزمینی عراق

نویسندگان

1 دانش آموخته دکترای علوم دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

2 دانش‌آموخته دکتری مدیریت راهبردی نظامی، دانشگاه عالی دفاع ملی

3 دانش‌آموخته دکتری علوم دفاعی راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

عوامل ژئوپلیتیکی شامل کلیه عواملی است که در چارچوب جغرافیا، سیاست و قدرت بر راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدهای نظامی- امنیتی تأثیرگذار ­باشند. بر اساس پژوهش­های انجام‌شده عوامل ژئوپلیتیکی به 8 دسته (طبیعی، انسانی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی داخلی، سیاسی خارجی نظامی و علم و فناوری) تقسیم می­گردند. این مقاله فقط نقش عوامل ژئوپلیتیکی نظامی را بررسی می­نماید. این پژوهش به روش زمینه­ای موردی انجام گردیده و از نوع توسعه­ای- کاربردی می­باشد، روش جمع­آوری اطلاعات میدانی و کتابخانه­ای بوده و با استفاده از روش­های تحلیل خبرگی، تحلیل‌شده است. جامعه نمونه 73 نفر است. یافته­ها هدف از آن دستیابی به نقش عوامل ژئوپلیتیکی نظامی در قالب قوت، ضعف، فرصت و تهدید بر راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران از مبدأ سرزمینی کشور عراق می­باشد. در شرایط کنونی کشور عراق تهدید یا دشمن جمهوری اسلامی ایران نیست، دشمن اصلی آمریکا و تکفیری­ها می­باشند که با استفاده از فضا و جغرافیای عراق، جمهوری اسلامی ایران را تهدید می­کنند. نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که 21 عامل ژئوپلیتیکی نظامی در قالب بسترهای قوت زا، فرصت‌آفرین، ضعف ساز و تهدید زا بر راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران مؤثر می­باشند. پس از تجزیه‌وتحلیل داده­ها مشخص گردید که تعداد 4 عامل آن نقش­آفرین نیستند؛ اما مؤثر هستند و 3 عامل هم‌زمان دارای 2 نقش می­باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Role of the military geopolitical factors in defense and security strategy of Islamic Republic of Iran against threats of United States of America and Takfiris originated from Iraq

نویسندگان [English]

  • F Kalantari 1
  • R Yadolahi 2
  • A Saadatrad 3
1 Doctor of Strategic Defense Sciences Higher National Defense University
2 PhD in Military Strategic Management, Higher National Defense University
3 PhD student in Strategic Defense Sciences, Higher National Defense University
چکیده [English]

Geopolitical factors have impact on Islamic Republic of Iran’s defense strategy including all factors in the framework of geography, politics and power. Based on literature, geopolitical factors are consisted of six categories namely natural, human and cultural, economic, political, military and scientific and technological. This paper only focuses on the military factor. The research was carried out as a type of applied developmental one based on field case study methodology. Data collection was through fieldwork and deskwork with a sample size of 73 which were analyzed using expert analysis methods. The aim of this research is achieving the role of military geopolitical factors in defense and security strategy of Islamic Republic of Iran originated from Iraq. Iraq is not a threat for Iran presently. The main enemies are USA and Takfiri terrorist groups who threaten Iran using the space and geography of Iraq. The conclusions imply that 21 military geopolitical factors have impact on Iran’s defense strategy in the framework of strengthening, weakening, opportunistic and threatening context. Data analysis shows that 4 factors have role but are not effective, 3 factors have both features simultaneously. After calculation of strategic positioning it was concluded that Islamic Republic of Iran is in the mild aggressive position. Using the opportunities and strengths the weaknesses and threats can be overcame.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitics
  • defense strategy
  • threats
  • military factors
منابع
الف- منابع فارسی:
-      افتخاری، اصغر (1392)، "برآورد نظامی تهدید،" انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-      بوالحسنی، خسرو (1392)، رساله دکتری، "بررسی ژئوپلیتیک ترکیه و تأثیر آن در تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-      حسن­بیگی، ابراهیم (1390)، "مدیریت راهبردی"، انتشارات سمت، تهران
-      حافظ‌نیا، محمدرضا (1390)، " اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک"، انتشارات پاپلی، مشهد
-      دانش­آشتیانی، محمدباقر (1391)، "مدیریت راهبرد دفاعی- امنیتی"، انتشارات مرکز آموزشی و پژوهشی شهید صیاد شیرازی، تهران
-      رشید،‌ غلامعلی (1386)، رساله دکتری، " نقش عوامل ژئوپلیتیک در راهبرد دفاعی (مطالعه موردی، ایران نسبت به عراق)"، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
-      رشید، غلامعلی و دیگران (1393)، "مقاله جنگ آینده"،فصلنامه شماره 48 راهبرد دفاعی، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، تهران
-      رشید، غلامعلی (1394)، "جزوه درسی ژئوپلیتیک"، مقطع دکتری علوم دفاعی راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-      رشید، غلامعلی، کلانتری، فتح­ا... (1395)، "مقاله علمی - پژوهشی نقش عوامل ژئوپلیتیکی طبیعی در تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدات نظامی آمریکا از مبدأ سرزمینی عراق"، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک شماره 66، انتشارات داعا، تهران
-      شمس دولت­آبادی، محمودرضا (1394)، "جزوه درسی ژئوپلیتیک"، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-      شعبانی­سارویی، رمضان (1392)، "چگونه تحلیل سیاسی کنیم"، انتشارات اعتدال، تهران
-      فرجی­راد، عبدالرضا (1396)، "عوامل ژئوپلیتیکی اقتصادی و سیاسی مؤثر بر راهبرد دفاعی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدهای فرا منطقه‌ای از مبدأ سرزمینی عراق"، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات بین­رشته­ای دانش راهبردی شماره 26، انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-      فرانکل، جوزف (1376)، "روابط بین‌الملل در جهان متغیر"، ترجمه عبدالرحمن عالم، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تهران
-      کاظمی، علی‌اصغر (1378)، "روابط بین‌الملل در تئوری و عمل"، نشر قومس، تهران
-      کلانتری، فتح­ا... (1395)، "رساله دکتری نقش عوامل مؤثر ژئوپلیتیکی بر راهبرد دفاعی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدات از مبدأ سرزمینی عراق"، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران
-      نوحی، امیر (1393)، "شکل­گیری داعش"، نمای راهبردی شماره 16، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، تهران
ب – منابع انگلیسی:
-         Richard Wyn Jones (1999),, Security Strategy and critical Theory,, LondonmLynne Rienner publishers.