جایگاه ژئوپلیتیکی عراق در رقابت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار، مدیریت راهبردی نظامی، دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

در ذات و ساختار جغرافیای سیاسی جهان، ویژگی­ها و واقعیت­های عینی نهفته است که به صورت بنیادین منطق رقابت را فی ما بین کشورها و قدرت­ها ترویج می­دهد و مبتنی بر روابط بین­الملل است. جغرافیای عراق ارزش­های (مادی و معنوی) دارد که میدان رقابت ایران و عربستان را جهت تأمین منافع ملی هر یک شکل داده است. هدف این مقاله تبیین جایگاه ژئوپلیتیکی عراق در رقابت­های منطقه­ای ایران و عربستان است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی- توسعه­ای و از حیث ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. گردآوری داده­ها با روش کتابخانه­ای و روش پیمایشی و تجزیه­وتحلیل داده­ها با رویکرد کمی انجام شد. جامعه­ی آماری تحقیق آگاه به مسائل راهبردی، ژئوپلیتیک و روابط بین­الملل، شامل 52 نفر و به­صورت تمام شمار انتخاب گردید. نتایج پژوهش نشان داد موقعیت جغرافیایی عراق (بری و راهبردی)، هویت تمدنی (تاریخ، فرهنگ، قومیت و مذهب)، ساختار سیاسی- اجتماعی(شکاف اجتماعی، ساختار سیاسی ناهمگون) و علائق ژئوپلیتیک قدرت­های مؤثر برون منطقه­ای، به­عنوان عوامل، هریک به سهم خود نقش تعیین­کننده­ای در رقابت­های ایران و عربستان ایفا می­کنند. امّا بیشتر مناقشات و رقابت دو کشور ماهیت ایدئولوژیکی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The geopolitical position of Iraq in the regional competition between the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia

نویسنده [English]

  • Hamid hasanpour
Assistant Professor, Military Strategic Management, National Defense University
چکیده [English]

In the nature and structure of the political geography of the world, there are characteristics and objective facts that fundamentally promote the logic of competition between countries and powers and are based on international relations. The geography of Iraq has values (material and spiritual) that have shaped the field of competition between Iran and Saudi Arabia in order to secure the national interests of each. The purpose of this article is to explain the geopolitical position of Iraq in the regional competition between Iran and Saudi Arabia. This research is applied-developmental in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of nature and method. Data collection was done by library method and survey method and data analysis was done with a quantitative approach. The statistical research population aware of strategic issues, geopolitics and international relations, included 52 people and was selected as a whole. The results of the research showed that Iraq's geographical location (landscape and strategic), civilizational identity (history, culture, ethnicity and religion), social-political structure (social gap, heterogeneous political structure) and geopolitical interests of effective extra-regional powers. As geopolitical factors, each plays a decisive role in the competition between Iran and Saudi Arabia. But most of the disputes and competition between the two countries are ideological in nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iraq's geopolitical position
  • regional competition
  • Islamic Republic of Iran
  • Saudi Arabia
  • Iraq

مراجع

  • فهرست منابع:

    الف- منابع فارسی

    • احمدی، سیدعباس؛ و حیدری ، طهمورث (1400)، رقابت قدرت­های منطقه­ای در آسیای غربی(ایران، ترکیه و عربستان)، تهران، دانشگاه تهران
    • احمدی­پور، حسین؛ و دارابی، وحید(1397)، رقابت ایران و عربستان در منطقه غرب آسیا در چارچوب نظریه موازنه منافع شوئلر(2017-2015)، فصلنامه پژوهش­های روابط بین­الملل، دوره 8، شماره 4، صص 150 تا 125.
    • افشردی، محمدحسین و بابلی، کوروش (1396)، عوامل ژئوپلیتیک انسانی شیعیان عراق و تأثیر آن بر تدوین راهبردهای دفاعی ج.ا.ایران، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال پانزدهم، شماره67، صفحآ 5-26
    • اکبرزاده، فریدون؛ و جلال­پور، شیوا؛ و جعفری، ابوطالب(1397)،روابط خارجی ایران و عربستان در سال­های 1384 تا 1392 با تأکید بر تحولات عراق، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال 14، شماره 42، صص 104 تا 83.
    • بدیعی­ازنداهی، مرجان؛ و محمدی، احد؛ و زمانی، عظیم(1396)، کشمکش­های سرزمینی در شمال عراق: سرزمین، قومیت و سیاست، فصلنامه جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 3، صص656 تا 637.
    • پورسعید، فرزاد(1398)، برآورد استراتژیک عراق آینده، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 13، شماره 1، صص 211 تا 177.
    • چوخاچی­زاده­مقدم، محمدباقر؛ و علی­نژاد، مهدی؛ و امینی، داود(1392)، ژئوپلیتیک قومی- مذهبی عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، دوره 1، شماره 37، صص 270 تا 247.
    • حافظ نیا، محمدرضا و گاویانی راد، مراد (1398)، افق­های جدید در جغرافیای سیاسی، تهران، سمت
    • حافظ­نیا، محمدرضا؛ و رومینا، ابراهیم(1399)، تأثیر علائق ژئوپلیتیکی ایران و عربستان در ایجاد چالش­های منطقه­ای در جنوب­غرب آسیا، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال32، شماره 2، صص20 تا10.
    • حسن­پور، حمید (1401)، طرح راهبردی ارتقای وزن ژئوپلیتیکی ج.ا.ایران در حوزۀ خلیج­فارس و دریای عمان، رسالۀ دکتری تخصصی مدیریت راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی
    • حسن­پور، حمید (1402)، تأثیر عوامل ژئوپلیتیک طبیعی بر تدوین راهبردهای ارتقاء وزن ژئوپلیتیکی ج.ا.ایران در حوزۀ خلیج­فارس، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، دوره21، شماره94، ص 213-234
    • دوئرتی و فالکتراف، جیمز و رابرت .( ۱۳۸۵ ). نظریه های متعارض در روابط بین الملل، ترجمه علی­رضا طیب و وحید بزرگی، تهران: نشر قومس.
    • راستگو، محمدزمان؛ و شیراوند، صارم؛ و عمرانی، ابوذر؛ و دیده­ورا، ذوالفقار(1399)، بتحلیل رقابت ایران و عربستان در عراق بر اساس نظریه بازی‌ها(همکاری و منازعه)، فصلنامه مطالعات آسیای جنوب­غربی، سال 3، شماره 9، صص 65 تا 29.
    • رحیمی، حسن (1397)، نظریه­های ژئوپلیتیکی، تهران، نشر انتخاب
    • شهبازی، علی­عسگر؛ و رحمتی نصر، مجید(1395)، نقش و جایگاه شیعیان در ساختار کشور عراق، فصلنامه پژوهش­های سیاسی، سال 6، شماره 16، صص 146 تا 131.
    • شهریاری، محمدعلی(1396)، تحلیل روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان در عراق در قالب تئوری حرکت­ها، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال 24، شماره 92، صص 310 تا 279.
    • عبدی، عطااله؛ و شیرزاد، ساکار(1395)، نقش فضاهای جغرافیایی در رقابت قدرت­ها؛ مطالعه موردی کشور عراق، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال 12، شماره 3، صص 84 تا 54.
    • علی­پور، عباس؛ و حیدری، جهانگیر؛ و حاجی­لو، محمدحسین(1396)، ایران و عراق نوین از منظر ژئوپلیتیک (فرصت­ها و چالش­ها)، فصلنامه سیاسی جهان اسلام، سال 6، ش 22، صص 168 تا 139.
    • علی­نژاد، فاطمه زهرا (1398)، نبرد قدرت در سوریه: ابعاد ژئوپلیتیک بحران خاورمیانه، تهران، انتشارات خرسندی.
    • فرامکین، دیوید (1401)، صلحی که همه­ی صلح­ها را بر باد داد، ترجمۀ حسن افشار، تهران، نشر ماهی
    • فرجی­راد، عبدالرضا، هاشمی، سید مصطفی و سرور، رحیم (1398)، بررسی عوامل مؤثر ژئوپلیتیکی عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین­المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره 27، صص 94-63
    • فولر، گراهام (1373)، قبلۀ عالم (ژئوپلیتیک ایران)، ترجمه عباس مخبر، تهران، نشر مرکز
    • قاسمی، بهزاد(1400)، ظرفیت­سنجی شیعیان عراق و تأثیر آن بر محور مقاومت، مجله سیاست دفاعی، سال 30، شماره 114، صص 188 تا 157.
    • قربانی­نژاد، ریباز؛ و شهزیور، هومن؛ و پارسایی، اسماعیل(1397)، ایران و عراق: تحلیل منابع جغرافیایی تنش در شمال­غرب خلیج­فارس، مجموعه مقالات نهمین همایش ملی خلیج­فارس، صص 229 تا 209.
    • مارشال، تیم (1401)، قدرت جغرافیا: نقشه­هایی که اکنون و آینده جهان را آشکار می­کند، ترجمۀ پرناز طالبی، تهران، نشر همان
    • مجتهدزاده، پیروز (1396)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران، نشر نی.
    • مشیرزاده، حمیرا (1388)، تحول در نظریه­های روابط بین الملل، انتشارات سمت.
    • میرحیدر، درّه و میر احمدی، فاطمه (1398)، مبانی جغرافیای سیاسی، تهران، انتشارات سمت.

    ب_ منابع انگلیسی

    • Barry, Buzzan; (1998), “change and insecurity of strategic study “and study of International politics; London: pinter.
    • Carr, H, E (1964); “the twenty years crisis: 1919 – 1939”, London: Macmillan
    • Dougherty, J and pfaltzgraff, R (1971); contending theories in international relation:, New York: Harper and Row.
    • Griffiths, M (1999), fifty key thinkers in international relational, London and New York: Rutledge
    • Morgenthau, H. J (1985 ; Politics among nations: New York: Alfered knopf).
    • -Spanier, j (1990), Games nations play, 7th.ed. Washington D.C: congressional quarterly press.

     

مطالعات دفاعی استراتژیک
دوره 23، شماره 99
فروردین 1404
صفحه 30-51

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار