مؤلفه‌ها و شاخص‌های سیاسی اثرگذار بر امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا

2 رئیس دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش

3 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا

4 گروه آینده پژوهی دفاعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش، تهران، ایران.

چکیده

دریای خزر پس از جنگ سرد به‌عنوان حلقه اتصال آسیا به اروپا و همچنین آسیای شمالی به جنوبی از یک موقعیت ژئوپلیتیک به یک منطقه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی حساسی تبدیل گردیده است. هدف اصلی این مقاله تبیین مؤلفه‌ها و شاخص‌های سیاسی اثرگذار بر امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر است. این تحقیق از منظر هدف یک تحقیق کاربردی است و از روش توصیفی – تحلیلی استفاده‌ شده است. جامعه آماری این تحقیق به تعداد 90 نفر که به دو قسمت (15 نفر جامعه خبرگی + 75 نفر جامعه کارشناسان مرتبط با موضوع) تقسیم‌شده‌اند. پس از تجزیه‌وتحلیل کیفی داده‌های به‌دست‌آمده از مطالعه اسناد و مدارک، پیشینه‌ها و متن مصاحبه با صاحب‌نظران تعداد 5 مؤلفه سیاسی تأثیرگذار در امنیت دریایی شامل رژیم حقوقی دریای خزر، ژئوپلیتیک و ژئواکونومی دریای خزر، واگرایی سیاسی همسایگان دریای خزر، رقابت‌های مخرب سیاسی همسایگان دریای خزر و رقابت قدرت‌ها (مکمل‌های قدرت در حوزه مسائل دریای خزر) و تعداد 48 شاخص احصاء شد که پس از تجزیه‌وتحلیل کمی هر 5 مؤلفه و فقط تعداد 22 شاخص مورد تأیید جامعه آماری قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Components and Indicators Affecting Islamic Republic of Iran Maritime Security in the Caspian Sea

نویسندگان [English]

  • Gh.R Tahani 1
  • Hossein Valivand Zamani 2
  • M Moradian 3
  • Ebrahim ejabi 4
1 A member of the faculty of Aja Command and Headquarters University
2 President of the AJA University of Command and Staff
3 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا
4 Department of Defense Future Studies, Faculty of Social Sciences, Army Command and Staff University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

After the Cold War, the Caspian Sea, as a link between Asia and Europe as well as North and South Asia, has turned from a geopolitical position into a sensitive geopolitical and geoeconomic location. The appropriate neighborhood policy and following it the creation of nearby integration primarily based on indigenous and regional models has always been essential for the Islamic Republic of Iran, which has grown to be far more important with the passage of time. The main purpose of this research is to explain the political components and indicators affecting the maritime security of the Islamic Republic of Iran in the Caspian Sea. Considering its purpose, this research is an applied one using a descriptive-analytical method in terms of methodology. In order to collect the required data, documentary strategies and in-depth elite interviews had been used with a statistical populace of 90 humans divided into two parts (15 people from the expert community + 75 people from the community of professionals associated with the concern). After the qualitative analysis of the statistics acquired from investigating documents, backgrounds and the textual content of interviews with experts, the number of 3 influential political components in maritime security, along with the political divergence of the neighbors of the Caspian Sea, the destructive political opposition of the neighbors of the Caspian Sea and the competitions of powers (power complements within the subject of Caspian Sea issues) and 13 indicators had been counted, which had been accepted by means of the statistical community after quantitative and qualitative analysis. According to the evaluation of some diverse ways to protect national interests in the international arena of the Caspian Sea, which includes increasing national power, maintaining the deterrence power of the country, purposeful participation in international agreements, adopting the essential tactics in overseas policy with the intention to de-boost tensions and create regional convergence with smart diplomacy are necessary to be achieved by the government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security
  • Maritime Security of Islamic Republic of Iran
  • The Caspian Sea
  • Political Components and Indicators
  • فهرست منابع:

    الف- فارسی

    • آقایی، سید داوود. نورعلی‌وند، یاسر. (1398)، محیط امنیتی و سیاست‌گذاری خارجی و امنیتی؛ ارائه یک الگوی تحلیلی. فصل‌نامه علمی مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی. 9(33).
    • بوزان، باری. ویور، الی. (ترجمه رحمن قهرمان‌پور) (1398) مناطق و قدرت‌ها ساختار امنیت بین‌المللی- انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی وزارت علوم تحقیقات و فناوری
    • باغبان، مهدی. نادرپور، بابک. (1399)، اهمیت تهدید دزدی دریایی علیه صلح و امنیت بین‌الملل. فصل‌نامه علوم و فنون نظامی. 16(54).
    • بیک‌بیلندی، علی‌اصغر. (1395)، تأثیر عوامل ژئوپلیتیک دریای خزر بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران، رساله دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی تهران.
    • حاجیانی، ابراهیم. (1395)، روش‌شناسی طراحی و تدوین الگوی مطلوب در پژوهش‌های راهبردی- فصل‌نامه راهبرد- سال 25 (78)
    • حزب الهی، راﺣﻠﻪ (1400)، ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ داده‌ها در اﻗﺘﺼﺎد دﯾﺠﯿﺘﺎل، ﺗﻬﺮان: ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻓﻀﺎی ﻣﺠﺎزی.
    • خاکی، غلامرضا. (1400)، روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی. تهران: نشر فوژان.
    • خانزادی، ‌حسین. (1397)، همایش بین‌المللی اجلاس آیونز، نداجا، تهران.
    • خانی، اکبر. (1391)، دکترین نظامی کشورهای ساحلی دریای خزر. تهران: مرکز آموزشی و پژوهشی شهید صیاد شیرازی.
    • خانی، اکبر. (1391)، شناورهای نظامی خزر 2011. تهران: مرکز آموزشی و پژوهشی شهید صیاد شیرازی.
    • زرگرزاده اصفهانی، محمدعلی، (1397)، رساله دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی با عنوان (ارائه الگوی راهبردی دفاعی. امنیتی حوزه دریای خزر از منظر منافع امنیت ملی ج.ا. ایران
    • رابرت دی‌کاپلان (ترجمه دکتر محمدحسن خضری- محبوبه نیک فرجام) (1399). انتقام جغرافیا. نشر انتخاب. مؤسسه مهر تهران
    • شمسی دولت‌آبادی، سیدمحمودرضا. گلکاریان، داوود. (1398)، راهبردهای همکاری دفاعی/ امنیتی جمهوری اسلامی ایران با کشور ترکمنستان. فصل‌نامه مطالعات دفاعی استراتژیک. دانشگاه عالی دفاع ملی. 17(77): 324-295.
    • طاهایی، سیدجواد. (1387) درآمدی بر مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران- مجمع تشخیص مصلحت نظام- پژوهشکده تحقیقات استراتژیک- گروه پژوهش سیاست خارجی
    • طحانی، غلامرضا، (1402)، رساله دکتری "الگوی امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر" دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران
    • عالم، عبدالرحمن (ب.گای‌پیترز+ آلن.ر. بال)، (1395)، سیاست و حکومت جدید، نشر قومس، تهران
    • عراقچی، سیدعباس(1402)، مصاحبه تاریخ 13 دی‌ماه سال 1402- کد خبر ۱۲۱۳۶۸۹
    • عسکری، بصیر، (1396)، رساله دکتری "ژئوپلیتیک انرژی و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران"، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه جغرافیا، گرایش سیاسی، تهران
    • قلی‌زاده، سیدابراهیم. کلاری، بشیر. محمدجانی، مصطفی. (1397) نقش ژئوپلیتیک دریای خزر در راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران. مجله سیاست دفاعی. سال 26 (شماره 103) صص
    • کولایی، الهه. (1399)، سیاست و حکومت در اوراسیای مرکزی (ویراست2 با اصلاحات و اضافات). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
    • گوهری‌مقدم، ابوذر- ﺑﺸﯿﺮی ﻟﺤﺎﻗﯽ، ﻣﯿﺜﻢ، کولیوند، یونس (1402)، ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان؛ اﻟﮕﻮی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی و ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدی، ﺷﻤﺎره 100، صص 79-57
    • مجتهدزاده، پیروز. (1397)، نگاهی به شکل‌گیری جغرافیای سیاسی نظام حقوقی دریای خزر ایران و رژیم حقوقی دریای خزر. انگلستان. لندن.
    • مختاری، بهروز، منتظری، حمیدرضا (1391)، ﺑﺮرﺳﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺗﻀﺎد و ﻫﻤﮑﺎری در رواﺑﻂ اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﮥ ﺗﺎرﯾﺦ رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﯽ، 13و14(52 و 53)، ﺻﺺ 218- 169
    • مرادیان، محسن(1398)، چیستی الگو و الگو‌سازی- دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا
    • ملکی، عباس (1390)، رساله دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی با عنوان (خط‌مشی گذاری و تصمیم‏گیری در سیاست خارجی ج.ا.ا. با تکیه‌ بر مورد دریای خزر
    • نقش ژئوپلیتیک دریای خزر در راهبرد دفاعی ج.ا. ایران(1397)، مجله سیاست دفاعی، شماره 103، صص 190-151
    • وریج‌کاظمی، مریم (1394)، جغرافیا و انرژی در حوضه دریای کاسپین، انتشارات دانشگاه علوم دریایی حضرت امام خمینی (ره)، نوشهر
    • نامه دفاع شماره دوّم. (1392)، سیاست روسیه در دریای خزر در دوران اوراسیاگرایان. تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
    • نامه دفاع، (1392)، بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران در عرصه دریایی- مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی- شماره 33- تهران.

     

     

     

     

    ب- منابع انگلیسی:

    • Central Asia and the Caucasus journal, (2016)
    • Ahad Pashalou1, Mohammad Zohdi GoharPour2*, Mosayeb GharehBeygi, (2016) The Potentialities of Russia to Re-Sovereignty over the Caspian Sea- International Journal of Political Science   ISSN: 2228-6217-  4, No 8, Winter 2014, (pp.41-53)