تأثیر عوامل ژئوپلیتیک طبیعی حوزۀ خلیج‌فارس بر تدوین راهبردهای ارتقاء وزن ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکتری مدیریت راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

منطقۀ خلیج­فارس و کشورهای پیرامونی آن به دلیل ارزش­های ارتیاطی، ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی یکی از مناطق حساس و راهبردی دنیاست. عوامل ژئوپلیتیک طبیعی خلیج­فارس یکی از مهم­ترین عواملی هستند که در ارتقاء وزن ژئوپلیتیکی ایران مؤثرند. در این تحقیق تلاش گردیده این عوامل، از دریچۀ عامل طبیعی ژئوپلیتیک موردبررسی قرار گیرند. هدف اصلی این مقاله، بررسی تأثیر عوامل ژئوپلیتیک طبیعی خلیج‌فارس بر راهبردهای ارتقاء وزن ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران هست. این تحقیق ازلحاظ هدف، کاربردی-توسعه­ای و از حیث ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. شیوۀ گردآوری داده­ها با روش کتابخانه­ای، اسنادی و پیمایشی، بعد از مطالعات نظری و شناخت محیط­ ژئوپلیتیک، انجام و عوامل طبیعی احصاء شد. سپس فرصت­ها، تهدیدها، قوت­ها و ضعف­ها تأیید و نقش عوامل تعیین گردید. و در همین رابطه پرسشنامۀ مربوط تدوین و بین جامعۀ نمونۀ آماری 40 نفری به‌صورت تمام شمار توزیع شد. و با آنالیز آمار توصیفی و استنباطی و نرم­افزار SPSS22 به جمع­بندی و پاسخ به سؤال­های تحقیق پرداخته‌شده است. درمجموع 20 عامل احصاء گردید که «موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیک ایران»، «سواحل طولانی و مناسب ایران در کرانۀ شمالی خلیج­فارس»،« قرار گرفتن ایران در بین دو دریای مهم خزر و خلیج­فارس» «وسعت و شکل کشور ایران»، و «موقعیت ارتباطی ایران» به‌عنوان مهم­ترین عوامل ژئوپلیتیک طبیعی مؤثر  بر راهبردهای ارتقاء وزن ژئوپلیتیکی ج.ا.ایران در حوزۀ خلیج­فارس رتبه­بندی گردیدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The influence of the natural geopolitical factors of the Persian Gulf on the formulation of strategies to increase the geopolitical weight of the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

  • H Hasanpour
Doctorate in strategic management of the Higher National Defense University
چکیده [English]

The Persian Gulf region and its surrounding countries are one of the sensitive and strategic regions of the world due to their regional, geopolitical, geoeconomic and geostrategic values. The natural geopolitical factors of the Persian Gulf are one of the most important factors that are effective in enhancing Iran's geopolitical weight. In this research, an attempt has been made to examine these factors from the lens of the natural geopolitical factor. The main goal of this article is to investigate the effect of the natural geopolitical factors of the Persian Gulf on the strategies of increasing the geopolitical weight of the Islamic Republic of Iran. This research is applied-developmental in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of nature and method. The method of data collection with library, documentary and survey methods, after conducting theoretical studies and geopolitical ecology, an effort has been made to identify these natural factors and to confirm and determine the role of their factors (in the form of opportunity platforms) Afarin, threatening, strength and weakness) should be taken. In this regard, the related questionnaire was designed and distributed among the statistical community of 40 people in the form of a total number, and using the methods of descriptive and inferential statistical analysis and SPSS22 software, summarizing and answering the research questions were done. Is. Finally, 20 factors were extracted and introduced, such as "Geographical and geopolitical location of Iran", "Iran's long and suitable coasts on the northern shore of the Persian Gulf", "Iran's location between two important seas, the Caspian Sea and the Persian Gulf". "The size and shape of the country of Iran" and "Iran's communication position" were ranked as the most important natural geopolitical factors affecting the strategies of increasing the geopolitical weight of Iran in the Persian Gulf.

کلیدواژه‌ها [English]

  • natural geopolitical factors
  • strategy
  • geopolitical weight
  • Persian Gulf

مراجع

  • فهرست منابع:

    الف- منابع فارسی

    • احمدی، کوروش (1398)، مصاحبه با روزنامه اعتماد، شماره 4544
    • ارسیا، بابک و همکار (1398)، مسائل ژئوپلیتیکی، امنیتی، اقتصادی، دفاعی حوزه خلیج‌فارس، تهران، مجموعه مقالات نهمین همایش ملی خلیج‌فارس
    • بیک بیلندی، علی‌اصغر (1397)، «تأثیر عوامل طبیعی ژئوپلیتیک حوزۀ دریای خزر بر تدوین راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، تهران، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات بین­رشته­ای دانش راهبردی، سال هشتم، شماره30، صص 286-263
    • حافظ نیا، محمدرضا (1396)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد، انتشارات پاپلی، چاپ پنجم
    • حافظ نیا، محمدرضا و ربیعی، حسین (1398)، مطالعات منطقه­ای خلیج­فارس، تهران، سمت، چاپ سوم
    • حسن­پور، حمید (1401)، طرح راهبردی ارتقاء وزن ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر خلیج‌فارس و دریای عمان، رساله دکتری دانشگاه عالی دفاع ملّی؛
    • حسن­پور، حمید، سیاری، حبیب­الله، نوذری، فضل­الله، الهامی، امیرحسین (1401) نقش عوامل ژئواکونومیک در ارتقاء وزن ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در خلیج‌فارس؛ فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، دانشگاه عالی دفاع ملی، شماره90، صص159-180
    • رستمی، علی‌اکبر و کارآموزیان (1398)، بررسی امکان احداث جزایر مصنوعی در خلیج‌فارس (محاسن و معایب)، فصلنامه خلیج‌فارس و امنیت، معاونت دانش و پژوهش ندسا، سال بیستم، شماره 175
    • سیاری، حبیب­الله (1396)، الگوی توسعۀ سواحل مکران با تأکید بر احیاء قدرت دریایی، تهران، دو فصلنامه تمدن دریایی، انتشارات نداجا
    • شاملو، رضا (1399)، رساله دکتری با عنوان تحلیل ژئوپلیتیکی روابط کشورهای جنوب خلیج‌فارس و جمهوری اسلامی ایران و راهبردهای دفاعی، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملّی،
    • صفوی، سید یحیی (1393)، جغرافیای نظامی ایران، ج1، تهران: سازمان جغرافیایی ن.م
    • عالی شاهی، عبدالرضا، مسعود نیا، حسین، فروزان، یونس (1396)، بررسی روابط سیاسی عربستان سعودی و قطر، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، دورۀ7، شمارۀ24
    • عزتی، عزت‌الله، (1397)، ژئوپلیتیک، چاپ سیزدهم، تهران: سمت.
    • الله­وردی زاده، رضا، حافظ نیا، محمدرضا و حسین پور مطلق، مهدی(1397)، تبیین نقش پتانسیل­های جغرافیایی موقعیت ساحلی اقیانوسی در توسعه اقتصاد ملی کشورها، فصلنامه تمدن دریایی، سال اول
    • مجتهد زاده، پیروز، (1396)، کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج‌فارس، ترجمه حمید‌رضا ملک محمد نوری، چاپ هفتم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
    • معاونت اطلاعات اجا (1397)، برآورد اطلاعات راهبردی کشورهای کرانه جنوب خلیج­فارس
    • میرحیدر، دره، راستی، عمران ومیراحمدی، فاطمه­السادات(1398)، مبانی جغرافیای سیاسی(ویرایش با تجدیدنظر اساسی)، تهران، انتشارات سمت
    • نامی، محمدحسن، دوراندیش، فاطمه و دالایی، حمیده (1398)، واکاوی تأثیر محیطی خلیج‌فارس بر اقتصاد جمهوری اسلامی ایران، تهران، سومین اجلاس بین­المللی اقیانوس‌شناسی خلیج­فارس
    • نجاتی منفرد، علی‌رضا (1397)، شناخت محیط ژئوپلیتیکی (مطالعه موردی عمان و ایران)، تهران، چاپ روزنه، دانشگاه عالی دفاع ملی
    • نوذری، فضل‌الله، (1396)، تأثیر عوامل طبیعی و انسانی کشورهای حوزه دریای عمان بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، دانشگاه عالی دفاع ملی سال پانزدهم، شماره67، صص 349-374

    ب – منابع انگلیسی

    • Cohen, saul.b. (1994) geopolitics in the new world area.chapter 2 form reordering the world,
    • areer, Elass. Amy Myers Jaffe. Keily Miller, (2013), The Gulf Cooperation Council Natural Gas Conundrum, University, London.
مطالعات دفاعی استراتژیک
دوره 21، شماره 94 - شماره پیاپی 94
سال بیست و یکم، شماره94، زمستان 1402
دی 1402
صفحه 213-234

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار