نظام ژئوپلیتیکی غرب آسیا و نظم مطلوب منطقه‌ای ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکترای مهندسی سیستم‌های فرهنگی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه

چکیده

تاریخ
امنیتی
منطقه موسوم به غرب آسیا نشان میدهد این منطقه جغرافیایی، بیش از سایر حوزههای ژئوپلیتیکی در شرایط بیثباتی، ناامنی، بحران و تعارض قرار داشته است.جنگهای منطقهای، درگیریهای مرحلهای، اختلافهای سرزمینی، بحرانهای پایانناپذیر و تکرارشونده را میتوان در شمار عواملی دانست که ضرورت مطالعه دائمی درباره شاخصهای امنیت منطقهای را اجتنابناپذیر میکند. استمرار این آشوبناکی به همراه پایداری کدهای ژئوپلیتیکی، موجب شده تا
منطقه غرب آسیا در شرایط کنونی به یکی از بحرانی‌ترین و ناامن‌ترین مناطق جهان
تبدیل گردد. در این میان، پرسش اساسی این است که ایران به‌عنوان یکی از کشورها و
بازیگران بسیار تأثیرگذار منطقه، نظم مطلوب خود را در تحقق کدامین شرایط جستجو می‌کند.
ازاین‌رو، این پژوهش در پی آن است با بازخوانی الگوهای رایج امنیت منطقه‌ای و
تناسب آن با شرایط و ویژگی‌های منطقه، پس از تبیین شاخص‌های و مطلوبیت‌های خود، اولویت‌های
اقدام برای استقرار نظم امنیت منطقه را مشخص نماید. روش تحقیق بر پایه گردآوری و
تحلیل اسنادی پژوهش‌ها و میزهای تخصصی مرتبط با موضوع بوده و برای اعتبار سنجی یافته‌ها،
از تعداد 25 تن از کارشناسان و خبرگان دعوت به همکاری گردید تا نقطه نظرات خود در
قالب گویه‌های احصا شده و اولویت آن را مشخص نمایند. این نظرات در دستگاه نرم‌افزار
SPSS مورد تحلیل قرار گرفته و
نتایج آن بیانگر آن است که مناسب‌ترین الگوی ایجاد نظم برای ج.ا.ایران بر مبنای
«الگوی مشارکتی»، «تمدن و اقتصاد پایه» و با رویکرد «قدرت آفرینی نرم» خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Regional security in West Asia: the Desirable Model for Iran

نویسنده [English]

  • A Ghodsi
Ph.D. in Cultural Systems Engineering, Researcher and University Lecturer
چکیده [English]

The history of Middle East reveals the
engagement of this region in instability, insecurity, crisis and conflict
further than other geopolitical spheres. Regional wars, stratified conflicts,
territorial disputes, endless and frequent crises are of the factors which
emphasize the study of security indices in this region. The sustainability of
anarchy besides geopolitical codes has caused this region to be one of the most
crisis-hit and insecure regions in the world. Accordingly, this paper mainly
poses the conditions in which the Islamic Republic of Iran (IRI) as an
effective regional actor pursues her desirable order as a question. Doing so,
it first reviews the current regional security models and contrasts them with
the de facto conditions and characteristics of the region; second, it
explicates the indices and desirable conditions and then defines the priorities
for establishment of regional security order in the region. Following, it
gathers and analyses the research documents and exploits the viewpoints of 25
experts to assess the validity of the results and determine the priorities.
Furthermore, it analyses the viewpoints with SPSS; consequently, the outcome of
the study suggests that the desirable model for the IRI is developed upon »participation«,» civilization and basic economy«
and »soft power building«.

کلیدواژه‌ها [English]

  • regional security
  • regional security systems
  • geopolitics
  • West Asia
  • IRI
الف- منابع فارسی
-آر. لیتل (1380)، "امنیت جهانی:رویکردها و نظریه‌ها"، ترجمه: اصغر افتخاری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-اسلامی، محسن(1394)، همشهری دیپلماتیک، شماره 89.
-افتخاری اصغر و دیگران،(۱۳۹۰)، "بازخوانی الزامات امنیتی سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴؛ ،رویکردی چندجانبه"، فصلنامه راهبرد ، سال بیستم ، شماره ۶۰.
-بوزان، باری (1378)، "مردم، دولت‌ها و هراس"، تهران: مطالعات راهبردی.
-بوزان، بری (1388)، "قدرت‌ها و مناطق"، تهران: مطالعات راهبردی.
-بوزان، بری و الی ویور (1388)،"ساختار امنیت بین‌الملل"، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-بیزن، بالامیر کاسکان (2008)، "منطقه‌گرایی و امنیتی سازی غرب آسیا"، ترجمه بیژنی، دانشگاه اصفهان.
-پوستین چی، زهره (1391)، "مکانیسم سازمان‌دهی امنیت همیارانه در خلیج‌فارس در دوران اوباما"، تهران: مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.
-ربیعی، علی (1383)، "مطالعات امنیت ملی"، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی امور خارجه.
-روشندل، جلیل (1374) ،"اقداماتی برای ایجاد اعتمادسازی در منطقه خلیج‌فارس"، مجموعه مقالات ششمین سمینار خلیج‌فارس، تهران: دفتر مطالعات وزارت امور خارجه.
-سیمبر، رضا (1395)، "دیدگاه‌های گفتمانی در تحلیل رویدادهای غزه"، سایت برهان
-شیرازی، حبیب‌الله، سیمبر، رضا (1392)، "سیاست و حکومت در غرب آسیا"، تهران:
-عبدالله خانی، علی (1386)، "تهدیدات امنیت ملی (شناخت و روش)"، تهران: مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، چاپ اول.  
-عبداله‌خانی، علی (1388)، "برآورد الگوهای امنیت منطقه‌ای و الگوی بهینه جمهوری اسلامی ایران"، پایان‌نامه‌ دکترای مطالعات امنیتی، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملّی.
-عبدالله خانی، علی (1389)، "نظریه‌های امنیت"، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
-عزتی، عزت‌الله (1380)، "ژئوپلیتیک در قرن بیست‌ویکم"، تهران: انتشارات سمت.
-کاظمی، علی‌اصغر(1369)، "نقش قدرت در جامعه و روابط بین‌الملل"، تهران: نشر قومس.
-قلی زاده، علی (1390)، "کدهای ژئوپلیتیکی و مناسبات اقتصادی ایران با قفقاز جنوبی"، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
-مصلی نژاد،عباس (1393)، "تسری رقابت‌های ژئوپلیتیکی به تضادهای هویتی در غرب آسیا"، مجله سیاست خارجی، تهران: انتشارات
- میرحیدر، دره (1377)، "ژئوپلیتیک: ارائه تعریفی جدید"، تهران: فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره13.
-نجفی، مصطفی(1394)، "شش فرمول درک منازعات خاورمیانه"، سایت تابناک، شماره خبر 547746 مورخ 25/7/94.
-یزدان فام، محمود (1389)، "صورت‌بندی قدرت و هویت در غرب آسیا"، تهران: مطالعات راهبردی.
ب – منابع انگلیسی
-   Williams, Michael.C (2003), Words, Images, Enemies:Securitization and International Politics First published: 7 November 2003, International Studies Quarterly, published by Oxford University Press