واکاوی علائق مشترک و چالش‌های ژئوپلیتیکی مؤثر بر روابط جمهوری اسلامی ایران و کشورهای جنوب خلیج‌فارس

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار، جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

3 استادیار، جغرافیای سیاسی، دانشگاه فارابی

4 نیروی پدافند هوایی

چکیده

خلیج‌فارس به عنوان غنی­ترین و مهم­ترین منطقۀ جهان به لحاظ داشتن ذخایر عظیم هیدروکربنی و نیز اهمیت اقتصادی و مالی و به عنوان یک بازار گسترده و پررونق، از جایگاه و موقعیت ممتازی در جهان برخوردار است. روابط ایران و همسایگان جنوبی خلیج­فارس اهمیت خاصی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد که طی سالیان متمادی متأثر از ایدئولوژی، قومیت، رقابت­های منطقه­ای، قطب­بندی­های جهانی، اقتصادی و غیره بوده است. وجود علائق و دغدغه­های ژئوپلیتیکی  باعث به وجود آمدن ارزش مشترک و همگرایی و ایجاد مناسبات حسنه و در مقابل، چالش­های ژئوپلیتیکی باعث واگرایی و روابط تنش­آلود در سیستم منطقه‌ای گردیده است. هدف این تحقیق، واکاوی علائق مشترک و چالش­های ژئوپلیتیکی مؤثر بر روابط جمهوری اسلامی ایران و کشورهای جنوب خلیج­فارس است. این تحقیق از نوع کاربردی است که بهره‌گیری از روش توصیفی تحلیلی سعی دارد به ارائه پاسخ تحقیق که «علائق مشترک و چالش­های ژئوپلیتیکی مؤثر بر روابط میان کشورهای جنوب خلیج‌فارس و جمهوری اسلامی ایران  کدام­اند؟» بپردازد. شیوه گردآوری داده­ها و اطلاعات موردنیاز کتابخانه­ای و اسنادی است و برای تحلیل داده‌ها از روش­های تجزیه‌وتحلیل آمار توصیفی و استنباطی و نرم‌افزار SPSS استفاده گردیده است. در پایان نیز با بهره­گیری از آزمون فریدمن، تعداد 15 عامل به عنوان علائق و 21 عامل به عنوان مهم­ترین چالش­های ژئوپلیتیکی مؤثر بر روابط جمهوری اسلامی ایران و کشورهای جنوب خلیج­فارس احصاء گردیدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Common Interests and Geopolitical Challenges Affecting the Relations between the Islamic Republic of Iran and the South Persian Gulf Countries

نویسندگان [English]

  • M.R Hafezniya 1
  • A.R Faraj Rad 2
  • M.H Nami 3
  • reza shamloo 4
1 Professor, Political Geography, Tarbiat Modares University
2 انواع ترجمه translateنوشتار insert_drive_fileسندها ترجمه نوشتار شناسایی زبانفارسیانگلیسیفرانسوی swap_horiz انگلیسیفارسیفرانسوی
3 Assistant Professor, Political Geography, Farabi University
4 air edfence force
چکیده [English]

The Persian Gulf, as the richest and most important region in the world in terms of having huge hydrocarbon reserves as well as economic and financial importance, and as a vast and prosperous market, has a privileged position and position in the world. Relations between Iran and the southern neighbors of the Persian Gulf are of particular importance in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran, which for many years has been influenced by ideology, ethnicity, regional rivalries, global polarization, economic and so on. The existence of geopolitical interests and concerns has led to the emergence of common values and convergence and the establishment of good relations, and in contrast, geopolitical challenges have led to divergence and stressful relations in the regional system. The purpose of this study is to investigate the common interests and geopolitical challenges affecting the relations between the Islamic Republic of Iran and the countries south of the Persian Gulf. This research is of an applied type that using descriptive-analytical method tries to provide the research answer that "What are the common interests and geopolitical challenges affecting the relations between the countries of the southern Persian Gulf and the Islamic Republic of Iran?" To pay. The method of data collection and information required is libraries and documents, and for data analysis, descriptive and inferential statistics analysis methods and SPSS software have been used. In the end, using Friedman test, 15 factors as interests and 21 factors as the most important geopolitical challenges affecting the relations between the Islamic Republic of Iran and the countries south of the Persian Gulf were counted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitics
  • Interests
  • Geopolitical Challenges
  • Persian Gulf
فهرست منابع
‒   احمدی پور، زهرا و قادری حاجت، مصطفی و مختاری هشی حسین، (1389)، تحلیل ژئوپلیتیکی فرصت‌ها و چالش‌های همگرایی در منطقه غرب آسیا، دو فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، شماره اول، صص36-18.
پیشگاهی فرد، زهرا  و شیراوند، صارم، (1397)، تأثیر مولفه­های فرهنگ استراتژیک بر کدهای ژئوپلیتیک اوکراین، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 102، تابستان، صص37-3
‒      جمالی، حسین. (1385). تاریخ و اصول روابط بین‌المللی ، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی.
‒   حافظ نیا، محمدرضا و رومینا، ابراهیم. (1396). تأثیر علائق ژئوپلیتیکی ایران و عربستان در ایجاد چالش‌های منطقه‌ای در جنوب غرب آسیا، تحقیقات جغرافیایی، شماره دوم، صص 20-9.
‒      حافظ نیا، محمدرضا، (1390)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
‒      حافظ نیا، مصاحبه علمی، مورخه 28/8/98.
‒   حیدری موصلو، طهمورث و کاویانی راد، مراد، (1393)، تأثیر چالش ژئوپلیتیک بر همبستگی ملی مطالعه موردی جزایر سه گانه)، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین­المللی، شماره 21، صص87-63
‒      عزتی، عزت اله. (1380). «ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم». تهران: انتشارات سمت.
‒   فرجی راد، عبدالرضا و هاشمی، سید مصطفی، (1394)، نقش نظام‌های سیاسی نامتجانس حوزه خلیج‌فارس در بی‌ثبات‌سازی امنیت منطقه، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 82.
‒   فرجی راد، عبدالرضا و قربانی نژاد، ریباز، (1395)، تبیین تأثیر عوامل فرهنگی بر تنش و منازعه در خاورمیانه، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، سال یازدهم، شماره 78، صص 189-165.
‒      فرجی راد عبدالرضا و موفقیان، (1391)، بررسی و تحلیل منشأ جغرافیایی و فرهنگی تنش بین ایران و پاکستان، پژوهشنامه خراسان بزرگ، شماره 1.
‒      قوام، سید عبدالعلی، (1373)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌المللی، ‌تهران: سمت.
‒      ولی­نژاد ماکویی، محسن، (1393)، روابط ایران با کشورهای حوزه جنوبی خلیج‌فارس در دوره  پهلوی دوم، دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
‒   مؤمن، ساسان، (1396)، رساله دکتری با عنوان طراحی الگوی تدوین سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر حوزه خلیج‌فارس، تهران دانشگاه علی دفاع ملّی.
ویسی، هادی، (1397)، واکاوی چالش­های ژئوپلیتیکی رابطه شورای همکاری خلیج­فارس با ایران و تأثیر آن بر جهان اسلام، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 25، صص167-5